Paganisten en heidenen zijn zich meer dan gemiddeld bewust van de loop van de seizoenen en de rondwenteling van het jaarwiel. Al van jongs af aan zijn kinderen goed te betrekken in deze levenswijze. Gedurende de seizoenen deelt Jiska haar ervaring over wat je met je kinderen (van alle leeftijden) kunt doen in de lente, zomer, herfst en winter. Zo kunnen we ze spelenderwijs onze verbondenheid met Moeder Aarde en de natuur om ons heen meegeven, en de dankbaarheid die je daaruit kunt halen. Deze keer: winter, deel 2.

Omdat dit het vierde en dus laatste artikel is in de ‘jaarfeesten met kinderen’ reeks, deze keer een éxtra lange versie in twee delen. Het eerste deel verscheen in november.

Koken en bakken in de wintertijd

Weten jullie nog van het herfstartikel hoe daar de appel besproken werd? Vroeger hoorden appels bij de periode tussen Mabon en Yule, of meer specifiek verse appels. Met Yule gebruikte men dan meestal de allerlaatste verse appels uit de voorraad. Door de lange opslag waren ze zoeter dan toen ze net geplukt waren. Die laatste zoete appels werden dan meestal niet zó gegeten - daarvoor waren ze toch echt al te rimpelig - maar verwerkt.

Appelrecepten voor die laatste oude appeltjes

Bijvoorbeeld als ‘candy apple’. Dit zijn op een stokje gestoken verse appels, soms al geschild, soms met schil. Die worden dan gedipt in bijvoorbeeld gesmolten chocolade, warme glazuur, hete suikerstroop en daarna gerold in gehakte nootjes, tot gruis geslagen zuurtjes, marshmallows, hagelslag, kleine snoepjes: verzin maar raak. Na afkoelen ziet het er ook nog eens prachtig uit!

En wat denk je van appelflappen of appelbollen: ruik je de geur al?

Ook lekker: appels uit de oven. Boor het klokhuis uit een ongeschilde appel, zet de appel rechtop in een ovenschaal met een laagje appelsap, vul het ontstane gat met bijvoorbeeld noten, rozijnen, krenten, amandelspijs, kaneel, suiker of speculaaskruimels. Klontje boter en poedersuiker er bovenop, aluminiumfolie losjes er overheen en dan 20 minuten bij 225 graden in de oven. Eet smakelijk!

Zoals vroeger tijden

Echt heel lang geleden, zo kan je je kinderen uitleggen, voor er winkels waren, moest iedereen een eigen voorraad aanleggen. Nu kan je bedenken waar je zin in hebt en dat gaan halen, maar in oude tijden werkte dat andersom: je moest kijken wat je nog had en daar mee koken. In de winter was maar weinig vers te krijgen.

Als je ze dit verteld hebt, stel dan eens voor om te kijken of jullie dit nog zouden kunnen. Trek je keukenkastjes open en kijk wat je in huis hebt. Stel nou dat er geen winkel was, wat zou je hiermee kunnen maken? Gaan jullie iets heel geks eten vanavond of kan je er eigenlijk best mee uit de voeten? Wat zouden je kinderen hiermee willen maken, en wat wil jij? Of maakt ieder een gang van een rare wintermaaltijd? Soms staan achterin kastjes vergeten pakjes en zakjes, waar je nu eindelijk mee aan de slag kan. Durf creatief te zijn en laat de regels eens los over hoe een maaltijd eruit ‘moet’ zien. Die keuze had men destijds ook niet altijd.

Rauhnachten - kinderstijl

De (wie)rooknachten, Rauhnachten, Tijd tussen de Tijden, Nachten tussen de Jaren, de heilige nachten: wie kent ze? De restanten van de oude gebruiken rond deze twaalf nachten zijn bewaard gebleven in de ‘Twaalf dagen van Kerst’. Het liedje ‘The twelve days of Christmas’ wordt volop gezongen, maar gewoonlijk zonder dat mensen nog weten wat daar allemaal achter zit. In de Rauhnachten sta je twaalf dagen lang stil bij het oude jaar, maar kijk je vooral vooruit naar het nieuwe jaar. Vanaf Midwinter, of zoals nu wel gedaan wordt, vanaf 24 of 25 december.

Achtergrondinformatie voor wie meer wil weten

Een astronomisch zijsprongetje, voor wie dat interessant vindt: een vol jaar, gerekend in zonnetijd, duurt 365 dagen. Een vol jaar, gerekend in maanomwentelingen, duurt 13 volle manen, oftewel 354 nachten. Men geloofde vroeger dat de tijd in deze heilige Rauhnachten twaalf dagen stil stond, zodat het aardse en het spirituele/hemelse als het ware weer konden ‘synchroniseren’. Je stond erbij stil tot ze elkaar weer ‘raakten’. Omdat de werelden in deze tijd heel dicht bij elkaar kwamen, kon je in deze twaalf nachten erg makkelijk boodschappen opvangen uit de spirituele werelden.

Door elke nacht eerst je huis en jezelf energetisch te reinigen kon de energie van het spirituele je bereiken. Elke nacht had een thema en gaf je informatie over dat thema. Of elke nacht stond voor een van de maanden van het komende jaar en gaf je een glimp over wat er die maand zou gaan gebeuren.

En nu simpeler

Er zijn online en in boeken uitgebreide uitleggen te vinden over hoe je je in deze Rauhnachten kan verbinden met specifieke vaststaande thema’s in het komende jaar, of voorspellende dromen voor het hele jaar kan krijgen. Mocht je daar dieper in willen duiken, kan ik je bijvoorbeeld deze twee aanraden: 'De Heilige Nachten' en 'Rauhnachten Werkboek - Een reis door jezelf in 12 nachten'.

Voor kinderen

Dit is voor kinderen echter allemaal nog te ingewikkeld. Daarom gaan we voor kinderen op een simpelere manier aan de slag met de Rauhnachten. Vanaf 21 (of 24, of 25) december gaan we 12 dagen, avonden of nachten bezig met de overgang van het oude naar het nieuwe jaar.

1. Het bedenken: stel vóór de Rauhnachten al vast wat ze komend jaar willen doen, leren of weten. Samen kunnen jullie voor elke maand een thema bedenken, waar je die maand dan meer aandacht aan wil gaan besteden. Of bedenk 12 ‘uitdagingen’ die ze komend jaar willen gaan doen. Twaalf ervaringen die ze willen ondergaan. Twaalf dingen die ze graag willen leren… of waarvan jij wil dat ze het gaan leren. Of twaalf goede voornemens. Natuurlijk kan je ze dan ook een soort beloning in het vooruitzicht stellen, als ze het vakje van die maand afvinken ;-) Ga er nog niet te veel over in discussie, dat komt bij de Rauhnachten zelf pas. Dit is enkel een inventarisatie.
2. Het verdelen: Thema’s, wensen, uitdagingen: de doelen zijn gekozen. Verdeel met je kinderen wat ze in welke maand willen gaan doen. Het helpt als je dat visueel maakt: zet het op een agenda of een prikbord, of zoiets. Zodra jullie met de Rauhnachten beginnen, bereid je elke avond één maand van het komende jaar voor. De eerste avond januari, de tweede avond februari, enzovoorts. Spreek met elkaar af dat jullie hier 12 avonden lang elke avond even tijd voor maken.
3. De uitvoering: maak er een vast ritueel van. Spreid bijvoorbeeld elke avond hetzelfde kleed uit op hetzelfde plekje op de grond en ga er samen op zitten. (Markeer je ruimte.) Of als je kinderen wat ouder zijn, kan je misschien een kleine cirkel trekken. Als je je omgeving vooraf energetisch wil reinigen, kunnen kinderen ook prima helpen als je dat met een wierook, roomspray of simpelweg intentie en spreuken wil doen. Steek een kaars aan (of vier in elke windrichting), als je dat met je kinderen vertrouwt. Kortom, maak het energetisch ontvankelijk voor wat jullie gaan doen én markeer daarmee het moment plechtig.
   Jullie gaan nu wat dieper in op het gekozen doel. Praat erover. Geef op de eerste avond elk kind een notitieboekje of schetsblok. Laat je kinderen hierin elke avond opschrijven of tekenen wat ze willen, hopen, zich voornemen enzovoorts. Misschien kunnen jullie samen een (tarot- of orakel)kaart of een rune trekken, om te zien wat de voortekenen zijn voor de gekozen doelen. Schrijf die getrokken kaart of rune ook in het boekje of schetsblok. Je kan erbij schrijven hoe je die kaart/rune nu vooraf interpreteert. Mooi om later terug te kijken of je de betekenis anders gaat duiden, nádat desbetreffende maand geweest is.
   Je kinderen kunnen hulp vragen aan goden, entiteiten of voorouders, als je daarmee werkt. Dan kunnen die je kinderen helpen met het verwezenlijken van de doelen, of met het doorgeven van boodschappen vanaf de andere zijde van de sluier.
   Zorg er vooral voor dat jullie Rauhnachten-ritueel een fijn moment is. Maak ruimte voor lachen, iets lekkers eten en drinken, een knuffel met elkaar. Laat ze die avonden het boekje naast hun bed leggen. Zet er vooral geen druk op, maar vertel ze dat ze soms in hun dromen boodschappen kunnen doorkrijgen over de betreffende maand volgend jaar. Die droom kan helpen die maand goed door te komen, of kan iets wat gaat gebeuren voorspellen! De droom meteen opschrijven zodra je wakker wordt, helpt je die droom te herinneren.
4. Het jaar zelf: elke maand sta je op het einde van de maand weer even met je kinderen op dezelfde manier stil bij de voornemens of plannen van Raunachten. Leg weer dat kleedje neer, maak een cirkel, steek een kaars aan – of wat jullie dan ook gedaan hebben om het moment te markeren. Kijk samen terug naar wat er die maand bereikt is en wat er voor volgende maand op het programma staat. Gebruik daarbij de notitieboekjes. Is alles uitgekomen? Wat zei de getrokken kaart of rune, en snap je nu beter waarom je die trok? Wellicht is het mooi om weer een nieuw kaart of rune te trekken. Laat deze een ander licht erop schijnen? Of versterkt het juist de al doorgekregen boodschap?

Merry Memories

Een heel andere manier van het jaar markeren, maar zeker zo waardevol, is de Merry Memories jar. Of vooruit: de Goede Herinneringen-pot. Alleen haalde ik het idee ooit van een Engelse site, en zo heeft bij ons jarenlang de Merry Memories Jar in de woonkamer gestaan. Op de eerste dag van het jaar zet je deze pot leeg neer. Je kan hierbij natuurlijk zelf kiezen of je daarbij 1 januari kiest, of de dag na Midwinter, of na Samhain… Wij deden simpelweg 1 januari, want dan kan je de Merry Memories die je gaat verzamelen daarna zo je wil nog bewaren in een aparte doos of zak met een jaartal erop. Dat is wel zo makkelijk.

Hoe gebruik je zo’n pot? Door het jaar heen doe je hierin kaartjes, tickets, bonnen, labels, briefjes enzovoorts. Naar de film geweest? Schrijf op het ticket wie er mee was. Etentje georganiseerd? Schrijf de datum op de kassabon van de boodschappen en wie er bij het etentje was. Een prachtige jurk gevonden waar je blij mee was? Schrijf de datum op het label en je eigen naam. Samen warme chocomel gedronken buiten bij het vuur? Knip een stukje van het pak en doe er een sticker op met namen en datum. Voor herinneringen waarvoor echt niets beschikbaar is, bijvoorbeeld omdat je simpelweg blij was met een kop thee buiten in de zon, leg je gewoon een stapeltje papiertjes en een pen naast de pot. In ieder geval altijd een datum en namen erbij zetten.

Op de laatste dag van het jaar gaat de pot open. En dan… gaan we het jaarwiel eens terug lopen. Om de beurt pak je 1 of 2 papiertjes uit de pot en leest aan de rest voor wat erop staat. In het begin, bovenin de pot, ligt alles nog vers in het geheugen. Maar hoe verder je terug gaat, hoe vaker je gaat merken dat er een ‘oh ja’ reactie komt, en ‘dat waren we al weer vergeten’. Hoe leuk is het dan om die herinneringen weer boven te laten komen en er nog eens op terug te kijken! Om er bewust van te zijn wat er voor goeds in het leven is! Zo eindig je jullie jaar positief en blij. Door met die specifieke stemming het volgende jaar in te stappen trek je ook meer positiviteit aan. Als bonus krijg je steeds meer oog voor de kleine leuke dingen in het leven.

Help de natuur ontwaken

Zo rond Imbolc kan je een late-winter-vroege-voorjaar-wandeling met je kinderen maken. Daarbij kunnen jullie bewust op zoek gaan naar de allereerste tekenen dat het voorjaar eraan komt. Welke boom of struik heeft al knoppen? Hoor je weer meer vogels? Waar mijn kinderen en ik echt naar uitkeken (en nog naar uitkijken): wanneer bloeit het eerste sneeuwklokje?

Natuurlijk kan je ook bolletjes of kant en klaar opgemaakte potjes met bolletjes kopen en in huis de krokussen, blauwe druifjes, sneeuwklokjes en narcissen opkweken. Zo maken je kinderen het van lekker dichtbij mee. Zijn ze uitgebloeid, knip dan zo snel mogelijk de bloemen eraf, stop met water geven en laat het groen helemaal indrogen. Daarna bewaar je de bolletjes in een papieren zak op een donkere plaats. In oktober kan je ze in je tuin planten - of stiekem in een plantsoen. Dan komen ze in het voorjaar meestal opnieuw op.

Terug naar die wandeling: bij de allereerste voorjaarstekenen verjaagden mensen vroeger de wintergeesten, want dan zou het sneller weer lente worden. Men liep de natuur in en stampte op de grond, huppelde, sprong, klopte met afgevallen takken tegen de stam van een boom, … (Nooit zo hard slaan dat je de stam beschadigt! Maar als je een dunne en/of oude tak pakt, kan dat bijna niet.) Daarbij siste men ook, gromde, brulde…. Durven jullie dat nog te doen, buiten in het openbaar? Waarom niet? Heerlijk bevrijdend, niet alleen voor Moeder Aarde die de wintergeesten zo los kan laten, maar ook voor je kinderen, jezelf en vooral het kind in jezelf!

Als je liever niet wilt sissen, grommen, krijsen of brullen, dan is dit lied zingen een goed alternatief.

Tot slot

En zo zijn we het jaarwiel rond. Dat was een lange zit, dit laatste seizoen, maar je hoeft het natuurlijk ook niet allemaal in één keer te lezen, of ook niet allemáál te lezen. Ik hoop vooral dat je datgene wat je wel tot je nam met plezier las en er bruikbare ideeën in kon vinden. De seizoensartikelen blijven alle vier online staan op onze website: lente, zomer, herfst, winter deel 1, zodat je er ook komende jaren gewoon op terug kunt blijven vallen.

Heb je naar aanleiding hiervan nog leuke tips of aanvullingen? Dan horen we die graag! Mail ons, reageer op Facebook of laat hieronder een reactie achter.

Dank je wel!

Namens Bes Netwerk,
Jiska (Lothlórien)