Paganisten en heidenen zijn zich meer dan gemiddeld bewust van de loop van de seizoenen en de rondwenteling van het jaarwiel. Al van jongs af aan zijn kinderen goed te betrekken in deze levenswijze. Gedurende de seizoenen deelt Jiska haar ervaring over wat je met je kinderen (van alle leeftijden) kunt doen in de lente, zomer, herfst en winter. Zo kunnen we ze spelenderwijs onze verbondenheid met Moeder Aarde en de natuur om ons heen meegeven, en de dankbaarheid die je daaruit kunt halen. Deze keer: winter, deel 1.

Omdat dit het vierde en dus laatste artikel is in de ‘jaarfeesten met kinderen’ reeks, deze keer een éxtra lange versie in twee delen. Het volgende deel verschijnt in december.

Met elkaar: maak herinneringen met je kinderen

Winter was van oudsher een tijd van terugtrekken, tijd met elkaar doorbrengen, verhalen rond het vuur… en dat kunnen we nu natuurlijk nog steeds oppakken. Lees je je kind al eens voor, overdag of voor het slapen gaan? Sprookjes bevatten oeroude lessen en waarheden en kunnen een prachtig gesprek met je kind(eren) opleveren. Als je dit niet pal voor het slapen gaan doet, maar bijvoorbeeld aan eind van de middag of na het avondeten, nog voor de bedroutine, dan geef je daar de ruimte voor. Natuurlijk kan je, behalve de klassiekers, er ook wat onbekendere sprookjes, mythen en verhalen over goden/godinnen/entiteiten die jou als pagan of heiden aanspreken, tussen stoppen. Het zou zomaar kunnen dat je bij het uitzoeken van een voor kinderen geschikt verhaal over jouw favoriete godheid/natuurwezen/entiteit zelf ook weer wat nieuwe informatie vindt. Dat is mooi meegenomen, toch? Behalve het overdragen van deze oude kennis, is voorlezen of samen lezen ook gewoon een moment van plezier met elkaar. Voor veel kinderen blijft dat later een warme herinnering. Iets oudere kinderen kan je hier ook goed bij betrekken door om de beurt voor te lezen, of ze zelf af en toe eens sprookjes te laten aandragen die ze (weer) willen horen.

Voor jezelf

Natuurlijk kan je een leesroutine ook voor jezelf doen. Hoevelen van ons hebben wel niet die groeiende stapel ga-ik-ooit-nog-lezen liggen? Je weet wel, die stapel die je steeds enthousiast aanvult met een nieuwe aanwinst, maar die dan tóch niet meteen gelezen wordt. Er zit maar één ding op: gewoon aan beginnen. Niet kijken hoeveel het nog is, elke queeste begint met de eerste stap. Maak er, in de geest van deze tijd van het jaar, een verhalen-advent van! Bijvoorbeeld vanaf 1 december aftellen tot Yule: 3 weken, dat is toch te overzien? Gun jezelf elke dag een moment voor jezelf, neem een warme winterdrank, zet je mobiel op stil, schuif die ver van je af en lees een verhaal of een hoofdstuk van een boek waar je al zo lang aan wilde beginnen. Wie weet bevalt het wel zo goed dat je er straks gewoon mee doorgaat!

Samen

Heb je een partner, ouder kind, vriend, vriendin met wie je de banden (nog meer) wil aanhalen? Je kan ook afspreken om deze ‘leesadvent’ tegelijk met hetzelfde boek te doen, dezelfde gedichtenbundel, dezelfde verhalenomnibus. Je kan dan afspreken dat je elkaar elke dag een heel kort appje, mailtje, briefje of zo stuurt, of elkaar elke dag kort spreekt, om te delen wat je van het verhaal van de dag (of de dag ervoor) vond. Variant daarop kan zijn dat je om de beurt een verhaal, legende, mythe of sprookje uitkiest, dat de dag erna gelezen wordt. Jullie zitten daarna vast niet om gespreksstof verlegen met de feestdagen…

Midwinter-voorbereidingen

In de winter is de oogst grotendeels binnen en was er van oudsher buiten niet veel meer te doen. De huiselijke klusjes werden opgepakt, maar er werd ook uitgezien naar Yule, het Midwinterfeest. Haast geen ander feest werd zo ver vooraf al voorbereid en zo voorzien van versieringen in huis. Juist omdát er tijd voor was en men enorm uitzag naar de terugkeer van de zon en vruchtbare lente, wilde en kon men hier in de donkere tijd zo graag mee bezig zijn. Nu kunnen we ons amper meer voorstellen hoeveel impact deze donkere koude tijd had, maar je kan je kinderen wel uitleggen waarom dat vroeger zo was. Toen er geen winkels waren en Moeder Aarde ons van haar land voorzag. Zou er genoeg voorraad binnengehaald zijn om de winter te overleven? Zou de winter niet te lang duren? Dat was toen best spannend. Door een deel van die kostbare voorraad te gebruiken om een groot feest te geven als ‘het licht terugkeert’ wordt dat feest meteen nóg belangrijker. Dat is ook waarom lekker eten nu nog steeds met Kerst geassocieerd wordt: omdat juist dat lekker luxe samen eten bij Yule / Midwinter een belangrijke rol speelde. En je kan wat van dat gevoel terug halen!

Voorbeelden van voorbereiden op Midwinterse festiviteiten:

Koekjesdeeg maken met je kinderen in diverse smaken. Die kan je in rollen invriezen. Vlak voor het bakken snij je plakjes van de nog vrijwel bevroren rol en legt ze op de bakplaat. Prachtig ronde koekjes, de geur van ‘versgebakken’ in huis en het kost je amper tijd tijdens de drukke feestdagen.

Je kan dit een extra laag geven door de betekenissen van de specerijen, noten, vruchten enzovoorts op te zoeken, die je door het deeg wil doen. Dan kan je met je kinderen besluiten welke daarvan jullie de meeste aandacht willen geven. Dan gaan die ingrediënten er het meest in. Zo kan je elke rol koekjesdeeg niet alleen smaak, maar ook elk een eigen intentie meegeven!

Kan je wel wat hogere ‘kitchen witchery’ aan? Wat dacht je van een ouderwetse Plum Pudding of Christmas Cake? (En dan noemen we het gewoon een Yule Cake, toch…)

Ook hierbij kan je natuurlijk weer de specerijen met intentie uitzoeken. Terwijl je het beslag maakt, laat je je kinderen elk een wens voor Yule door het beslag roeren. Plum Pudding en Christmas Cake moeten heel lang koken en bakken, maar zijn daarna maanden houdbaar. De wensen kunnen ‘rijpen’ en zich manifesteren als ze ‘ontsnappen’ bij het aansnijden. Ook leuk om even aan te halen bij het aansnijden: zijn jullie wensen al uitgekomen? Zo nee, zullen we er nog eens goed aan denken en de intentie meesturen als ze ‘ontsnappen’ bij het aansnijden?

Maak je eigen versieringen! Heel traditioneel is het binnenhalen van groen. De kerstboom is daar het bekendste voorbeeld van. Toch weten veel mensen niet dat erg veel kersttradities helemaal niet christelijk zijn, maar paganistische wortels hebben. Zo stond het binnenshuis halen van groene takken voor de belofte dat de natuur opnieuw zou uitlopen, glimmende ballen ophangen zou het kwaad weren en rode vruchten, zoals appels en bessen, ophangen zou de vruchtbaarheid van het land vereren en een belofte inhouden dat deze terugkeert.

Er zijn heel veel versieringen die je met je kinderen kan knutselen om de voorpret te vergroten: van sneeuwvlokken knippen met kleine kinderen tot een yulebok maken met wat oudere kinderen. Oma Heksje legt dat duidelijk uit, maar kijk zeker ook bij haar andere Yule-ideeën. Dit is sowieso een leuke site om te volgen als je kleinere kinderen (of kleinkinderen!) hebt.

Lichtjestochten en Midwinterblazen

In december werd van oudsher het licht terug geroepen… tot met de winterzonnewende dit ook daadwerkelijk lukte en de dagen weer langer werden! Vertel je kinderen maar eens dat men daar vroeger niet zo zeker van was, dat dit ook echt zou gebeuren. Men dacht dat je actief moest meehelpen, want anders zou het jaarwiel misschien tot stilstand komen. Vuren branden, zonne-symbolen ophangen, kaarsen aansteken: alles hielp. Daarnaast was het ook nodig, dacht men, om de boze geesten en entiteiten met kwade bedoelingen te verjagen, die rond deze tijd in een wilde jacht door de lucht raasden. Behalve licht hielp ook geluid daarbij. VEEL geluid!

Echo’s van die gebeurtenissen vinden we nog steeds. Bekend is natuurlijk het afsteken van vuurwerk met Oud en Nieuw. Maar er zijn veiligere (en milieuvriendelijkere) opties. Op sommige plekken in het oosten van het land wordt nog het Midwinterhoorn-blazen in ere gehouden. Misschien wel bij jou in de buurt? Daar kan een flink geluid uit komen! Daar waar dit ten gehore wordt gebracht, worden er meestal festiviteiten rond georganiseerd zodat het echt de moeite waard is om er met je kinderen heen te gaan.

Een in populariteit winnende, terugkerende traditie is de Lichtjestocht. Met Sinte Maarten worden in grote delen van het land lampionnen-optochten gehouden of vreugdevuren aangestoken, waar men na het langs de deuren gaan verzamelt. Maar in agrarische gebieden worden steeds vaker lichtjestochten gehouden met tractoren versierd met lampjes - of vrachtwagens, bouwvoertuigen enzovoorts. Al toeterend komen ze door de dorpen. Ook zijn er steeds vaker tochten waarbij je juist zelf langs verlichte huizen, boerderijen, molens en dergelijke kan rijden. Soms zelfs voorzien van een leuke puzzeltocht, om het nog aantrekkelijker voor kinderen te maken. Houd hiervoor je lokale nieuwsvoorziening in de gaten: streekbladen, regionale Facebookgroepen, het lokale jeugdwerk. Of simpelweg de tips die ouders op het schoolplein uitwisselen, kunnen je op het spoor zetten. Heb je iets leuks gevonden? Deel het gerust op onze Facebookgroep of mail het ons, dan verzamelen wij de tips en delen ze weer verder in bijvoorbeeld onze volgende nieuwsbrief!

Haal het licht naar binnen

Wat uitstekend past in deze tijd, zijn knutsels maken om zo veel mogelijk licht in huis te brengen. Wie van ons heeft niet als kind jampotjes beplakt met vloeipapier of crêpepapier, om daarna met een waxinelichtje erin trots aan je ouders, opa en oma, peetouders enzovoorts te presenteren?

Met kaarsen kan je prachtige dingen doen! Vooral met een stompkaars kan je creatief aan de slag.

Hieronder drie ideeën:

Kerf een tekening, symbolen of runen met een spijker in de kaars. Wrijf de kaars met een beetje olie in en wrijf glitters of poeder van vermalen kruiden over de gekerfde vorm(en). Met een doekje voorzichtig de rest eraf wrijven. De glitters of het kruidenpoeder zitten nu in de kerven en maken de tekening duidelijk zichtbaar.

Ook heel simpel: zoek een mooie afbeelding op een servet uit en knip deze uit. Trek alleen het allerbuitenste velletje van het servet, vouw die om de kaars en wikkel daarover zo strak mogelijk een velletje bakpapier. Nu zet je de föhn erop in de warmste stand, heel dicht bij de kaars. Het servetje ‘smelt’ in de kaars. Minuutje laten afkoelen, bakpapier er weer af halen en klaar!

Voor iets oudere kinderen, die je veilig bij een brandende kaars kan laten: koop waxinelichtjes in verschillende kleuren. Steek ze aan tot het kaarsvet goed gesmolten is. Leg bij elke waxine een ander kwastje. Je kinderen kunnen met de kwastjes met het gekleurde kaarsvet op een (witte?) stompkaars iets moois schilderen. Waarschuw ze voor de zekerheid even dat de haren van de kwastjes dus echt niet in de vlam van de waxines mogen komen!

Wie weet is dit wel een mooi moment om met je kind het eerste begin van kaarsenmagie door te nemen. Met welke kleur kaars wil je kind knutselen? Zoek eens op wat die kleur betekent. Welke intentie wil je je kaars meegeven? Kies de juiste rune of het juiste symbool daarvoor uit. Kijk welke kruiden daarbij passen, zodat je die kan verpulveren om als poeder in het symbool te wrijven. Laat je kinderen een mooie spreuk bedenken om de kaars intentie mee te geven en laat ze die bewust uitspreken als ze de kaars versieren.

Nog specialer wordt het als ze de kaars ook eerst zelf gemaakt hebben. Bewaar je oude stompjes, smelt ze om, zeef de restjes lont eruit en gebruik de was om nieuwe kaarsen te dompelen of gieten. Dat kan in allerlei vormen, zoals in deze video of in die video. Maar ook in lege notendopjes, schelpen, sinaasappelschillen: verzin maar raak!

Heb je naar aanleiding hiervan nog leuke tips of aanvullingen? Dan horen we die graag! Mail ons, reageer op Facebook of laat hieronder een reactie achter.

Deel 2 van dit artikel volgt in december.